تصاویری نادر از تهران قدیم؛ وقتی که شترها در میدان آزادی قدم میزدند
تاریخ انتشار: ۳۱ مرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۵۲۸۰۹۴
تهران، شهر پا به سنگذاشتهای است؛ روزگار دیده و پرتجربه. این شهر بزرگ، بهخصوص بیش از ۲۰۰ سال پیش که به پایتخت کشور تبدیل میشود، تا امروز حوادث بیشماری را از سرگذرانده و ساکنان پرشماری به خود دیده است.
تهران، پیری است دنیادیده که حرفهای بسیاری برای گفتن دارد. اما این شهر، چگونه از روستایی کوچک تبدیل به وسیعترین شهر کوهستانی جهان شد؟ چه شد که تهران کوچکی که «ابنحوقل» از آن یاد میکند، حالا تهرانی است با این همه وسعت و جمعیت؟ داستان این روند را به قلم دکتر «سیداحمد محیط طباطبایی» ـ ایرانشناس، تهرانشناس و جانشین رئیس کمیته ملی موزههای ایران (ایکوم) ـ میخوانید.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
تهران، آبادی کوچکی بود آرمیده بر کوهستان. جایی که نظر سلسلههای مختلف را به خود جلب کرد و سرانجام پایتخت شد. احتمالا باید سرآغاز تحول این آبادی را از یک تصمیمگیری دنبال کنیم؛ از روزی که بهدور این آبادی کوچک حوالی ری بزرگ، دیواری کشیدند تا مردمش امنیت داشته باشند.
اما بهتر است ماجرا را از کمی پیشتر آغاز کنیم؛ از تهران بزرگ، که یک طرفش به کوههای شمیران و طرف دیگرش به جلگههای ورامین میرسد. این منطقه از هر لحاظ؛ چه طبیعی، چه راههای ارتباطاتی و چه وضعیت فیزیکی ـ حفاظتیاش، موقعیتی را به وجود آورده که طی تاریخ همیشه مکان مهمی محسوب میشده و همیشه مرکزیتی قدیمی داشته است. با آغاز شهرنشینی، بخشهایی از این منطقه بزرگ به شکل شهر درمیآید؛ از ۸ هزار سال پیش تا امروز، تمدن سفال در آن شکل میگیرد و شاهد پدیدههایی در آن هستیم که با تمدن و پیشرفت بشر بهوجود میآید.
در داخل این مثلث بزرگ ـ که تهران امروزی هم در آن واقع شده ـ مرکزیت اصلی مرتب جابهجا میشد؛ زمانی ری، روزگاری ورامین و سرانجام در دوره صفوی، روستای تهران در مرکز قرار گرفت. این را بهطور قطع نمیدانیم، اما شاید شیعه بودن اهالی این روستا، یا آبوهوای خوش آن بود که باعث شد شاه طهماسب صفوی نظری به آن بیندازد.
۴۷۶ سال پیش بود که دورتادور تهران، حصار میکشند، بارو میزنند، ارگی میسازند، باغ گلستان را برپا میکنند و تهران را مقر حکومتی خود در این منطقه قرار میدهند. این موضوع سرآغاز شکلگیری یکی از مهمترین شهرهای تاریخ ایران میشود. تهران در حوالی سالهای ۱۱۰۰ خورشیدی بیشتر موردتوجه قرار میگیرد و نهایتا در بیش از ۲۰۰ سال پیش پایتخت میشود. با پایتختی تهران، این شهر وارد فرایندی میشود که تا امروز ادامه مییابد. تهران بیش از ۲۲۷ سال است که پایتخت مانده و این موضوع رکورد خوبی برای این شهر است، چرا که هیچ شهری پس از ورود اسلام به ایران، نتوانسته بود بیش از دو قرن پایتخت بماند. اما تهران همچنان پیش میرود، آن هم در دو قرنی که مهمترین تحولات علمی و اجتماعی بشر در آن اتفاق میافتد.
همشهریها وارد میشوند
قرن نوزدهم میلادی، قرن تغییر و تحولات اساسی در جهان است. در ایران، پایتخت جدید، دروازهای میشود برای ورود این تغییر و تحولات به داخل کشور تا ایران از طریق تهران پا به عرصه تحولات قرن نوزدهم میلادی بگذارد. تهران حالا مرکز سیاسی ـ اقتصادی ایران است و مثل هر پایتخت دیگری در تاریخ ایران، مقصد گروههای مختلف اجتماعی و فرهنگی میشود. همه برای کسب، کار، فعالیت، تجارت و ... راهی تهران میشوند.
گرچه توسعه تهران در اوایل پایتختیاش کمتر انجام میگیرد، اما دو دهه بعد فرصتی میشود برای ساختوساز در این شهر و در این دوره است که ارمنیهای شیشهبر، یزدیهای بنا، سمنانیهای حمامدار و ... به تهران میآیند و روند کسبوکار را بر عهده میگیرند. از آنجا که هر کسی وقتی کاری را در این شهر به عهده میگرفت، ایل، طایفه، همشهری یا همروستاییهای خود را هم به تهران میآورد تا همان کار را ادامه دهند.
به این ترتیب، تجربه قرنها کسبوکار و فعالیت وارد تهران میشود، همه در ساخت تهران سهیم میشوند و تهران هم روند طبیعی توسعه یک شهر را مثل سنت قدیم پایتختهای ایران طی میکند. شهر تهران مثل همه شهرها دارای قانون، وضعیت، عرف و سنت خودش بود. مثل همهجای جهان در آن روزگار، سودآوری اقتصادی مبنای توسعه نبود.
مشروطه و شهرنشینی
ایران همیشه اصلیترین راه ارتباطی میان شرق و غرب بوده و محل عبور و بدهبستان فرهنگها. تاثیراتی که دیگران بر ایرانیها میگذارند و تاثیری که از ایرانیها میگیرند، همه و همه نشان از پویا بودن فرهنگ ایران داشته است. قرن نوزدهم، قرن ورود تغییر و تحولات جدیدی به کشور است؛ از دروازهای که به تازگی پایتخت ایران شده. شکست ترکمنچای و از دست رفتن قفقاز در این دوره، شاید باعث شده بود تا ایرانیها در روشهای خود دچار شک و تردید شوند.
ایرانیها انگار حس کرده بودند که جایی از کار غلط است و برای همین به دنبال جواب و راهحل بودند. پس تغییر و تحول در روشهای خود را آغاز کردند؛ کاری که از تغییر لباس و نظام ارتش شروع شد و به همه جای جامعه سرایت کرد. کمکم گروههایی به این فکر افتادند که نظم و قانون باید اصل کشور باشد. این فکر از طریق کسانی، چون امیرکبیر، میرزا امینالدوله و دیگران ادامه پیدا کرد تا زمانی که کسانی، چون جمالالدین اسدآبادی از سهم و حق مردم در قدرت میگویند.
تاثیرات مذهبی و جنبشهای مختلفی که در این قرن اتفاق میافتد همه و همه نشان از یک تحول بزرگ در ایران دارد. با همه اینها در شهر تهران تغییرات شهرنشینی بهصورت طبیعی پیش میرود و شهرنشین شدن افراد سلسله مراتب خود را طی میکند تا انقلاب مشروطیت، که تحول عظیمی در تهران به وجود میآید.
تهران حق دارد
شهر راه خود را میرفت و تحولات سیاسی هم راه خود را. محمدعلی شاه، هر روز فتنهای در کار مشروطیت میکرد و کشور به تهران چشم دوخته بود. ترور و وحشت بر شهر سایه افکنده بود تا روزی که آزادیخواهان تبریز، اصفهان، گیلان، بوشهر و بسیاری از نقاط ایران شوریدند و تهران را به تصرف درآوردند. در دروه مشروطه، برای اولینبار ساختار اجتماعی تا حدودی به هم میریزد و افرادی از تهران مهاجرت میکنند و خارج میشوند.
در طول نهضت مشروطه، مرکزیت شهر یعنی میدان توپخانه به میدان بهارستان یعنی یک میدان جدید سیاسی تغییر میکند و همین موضوع هم تغییر و تحولات زیادی را با خود به همراه میآورد و به مرور فضاهای جدید به وجود میآید؛ مردم طبق قانون میتوانند مدرسه داشته باشند و درس بخوانند. با محقق شدن قیام مشروطه، دیگر این طور نبود که دارالفنون، فقط مختص شاهزادهها، نجبا و طبقه خاص باشد.
جنبش مدرسهسازی مثل کارهایی که میرزا یحیی دولتآبادی و دیگران کردند، در تهران شروع میشود. برای اولینبار دیگر لازم نیست کمالالملک و صنیعالملک فقط برای شاه و نجبا نقاشی کنند، آنها به میان مردم میآیند و از مردم نقاشی میکشند. در همین دوره است که سینما، تئاتر و بسیاری چیزهای دیگر از کاخ گلستان بیرون میآیند و در شهر به دنبال فضا میگردند.
در خیابان لالهزار مکانی به اسم «مطبعه فاروس» دایر میشود که در طبقه همکف آن، اولین روزنامه تئاتر ایران و کتابهای مربوط به نمایشنامه منتشر و در طبقه دوم آن تئاتر اجرا میشود. تغییر و تحولات سریع است و شهر فضاهای جدید تجربه میکند که با خود نیازهای جدید به همراه میآورد. در زمان مشروطیت، تهران، تهران میشود؛ شهری مدرن با مفاهیم جدید اجتماعی، با شکلهای جدید و کسبوکار و مکانهای جدید؛ دفاتر انجمنها، روزنامهها، کتابخانهها، تئاترها و ... برای مردمی دایر میشود که برای اولینبار صاحب حق شدهاند.
تهران در این دوره شهری میشود صاحب حق. گرچه روند طبیعی شهرنشینی هنوز در این دوره به روال قدیم است و بههم نخورده. هنوز و با همه تمام این تغییرات، شهرنشینی بر پایه پلههای قدیمی شکل میگیرد. تا روزی که نخستین پتکها بر سر تهران وارد میشود.
طهران رنگ میبازد
پس از کودتای علیه مشروطه بود که نخستین آسیبها به شهر تهران وارد شد. رضاخان ترمز را کشید و با رفرمهای ظاهری برای ساخت دانشگاه، کارخانجات و چیزهایی که شهر را به ظاهر مدرن میکرد، در اصل آثار تاریخی شهر تهران را ویران کرد. در این دوره با ساخت خیابان سیروس در بافت تاریخی عودلاجان گسست ایجاد میشود و با کشیدن خیابان بوذرجمهری، صدمه جبرانناپذیری به بافت تاریخی بازار وارد میآید. خندقهای اطراف تهران پر، قبرستانهای قدیمی شهر ویران، تمام دروازههای تهران به بهانه عبور ماشین تخریب و شهر وارد فرایند جدید و غیر ایرانی میشود. تهران قدیم در این دوره تهدید و تخریب میشود.
برای اولینبار نگاه توسعه در تهران برخلاف سیر طبیعی صورت میگیرد، اما این تغییرات با همه تخریبها، همچنان رگههایی از سنت قدیم ایران را داشت و معماران هنوز نگاهی به گذشته معماری ایران داشتند. شهر گرچه متحول شده بود، اما هنوز کاملا از بین نرفته بود.
با ورود متفقین به ایران، یک رشته تغییر و تحولات جدید شهری هم تابع فرهنگ اروپاییها درتهران به وجود میآید و برای اولینبار مفاهیم و واژههای اروپایی وارد کسبوکار شدند. این روندها تا نهضت ملی شدن نفت ادامه پیدا کرد؛ اولین محلههای کارگری درست شد، خوابگاههای جدید مثل چهارصد دستگاه به وجود آمد و بعدا شهر به سوی نارمک و ... کشیده شد. اما هنوز تهران بوی طهران میداد و جوهره قدیم آن از بین نرفته بود. هنوز تهران روی پایههای قدیم خود سوار بود و شهرنشینی در آن قواعد خاص خود را داشت. تا دهه چهل که ناگهان همهچیز زیر و رو میشود.
روزگار تخریب
دهه چهل سرنوشت دیگری برای تهران رقم میخورد. اگر هنوز اثری از بافت تاریخی تهران باقی مانده بود، اما در این دهه، همهچیز رو به ویرانی میگذارد؛ سیل عظیمی از شهرستانیها و عشایر به شهرها سرازیر میشوند و ساختار اجتماعی تهران و همه شهرهای ایران به هم میریزد.
تا اینجا ایران ۲۴ میلیون جمعیت داشت که فقط ۶ میلیون نفر آن در کل کشور شهرنشین بودند. اما ناگهان از دهه چهل، ظرف ۱۵ سال تعداد شهرنشینی به ۱۸ میلیون نفر میرسد و ۹ میلیون نفر بدون هویت در شهرها به سر میبرند. طرح توسعه تهران برخلاف ساختار طبیعی در دهه چهل آغاز میشود. شهر، باید شرقی ـ غربی گسترش پیدا کند، روند توسعه شمالی و جنوبی به هم میریزد. مسیر بادها دیگر شناخته نمیشود و نمیدانند باد، آب و گسل تهران چیست.
محو تدریجی طهران
سال ۱۹۹۷ میلادی، در شهر استکهلم اعلام شد که توسعه باید همچون گذشته بر مبنای فرهنگ پیش برود تا توسعه واقعی باشد. این به خاطر رفتار غلط بشر در دو قرنی بود که کره زمین را به شکلی درآورد که دیگر جای زیست نیست؛ بنابراین تمام توسعهها در هرکجای دنیا اگر با فرهنگ، محیطزیست و بهداشت در تضاد باشد، توسعه واقعی نیست و ضد توسعه نام دارد.
واقعیت این است که شهر بدون خاطره دیگر شهر نیست. هر چقدر خاطرات شهر قدیمیتر باشد، شهر قویتر است و هرچقدر خاطرات شهر از بین برود، ضعیفتر میشود. گرفتن خاطره، هم میتواند کالبدی باشد و هم ذهنی. توسعهای که خاطره یک شهر را از بین ببرد، توسعه توام با فرهنگ نیست، پس ضدتوسعه است. دهه چهل، تهران وارد مرحله ضدتوسعه میشود و خاطرات خودش را از دست میدهد.
منبع: سرزمین من
منبع: فرارو
کلیدواژه: تهران قیمت طلا و ارز قیمت موبایل تغییر و تحولات برای اولین بار وجود می آید تغییر و تحول شهر تهران ایرانی ها کسب وکار دهه چهل سال پیش شهر ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت fararu.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «فرارو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۵۲۸۰۹۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
نیاز روزانه به ۱۵۰۰ اهداکننده خون در تهران / ثبت اطلاعات گروههای خونی نادر برای مواقع ضروری
معاون فنی ادارهکل انتقال خون استان تهران با بیان اینکه در حال حاضر بیش از ۱۷۰ مرکز درمانی را تحت پوشش داریم و بیش از ۳هزار واحد خون و فرآوردههای خونی در مراکز درمانی به صورت روزانه توزیع میشود، افزود: بنابراین اگر خواهان پاسخگویی به نیاز مراکز درمانی هستیم، باید تعداد مراجعهکنندگان در سطحی قابلقبول باقی بماند.
دکتر امیرمسعود ناظمی با حضور در استودیو خبر ایسنا و در گفتوگویی تفصیلی، با بیان اینکه در حال حاضر میزان ذخایر خون کشور از اهمیت فراوانی برخوردار است، اظهار کرد: اگرچه میزان ذخایر خون کشور در کانون توجه قرار دارد، اما این مولفه در استان تهران اهمیت ویژهای دارد. آمار و ارقام بیانگر این است بسیاری از عملهای جراحی کشور در مراکز درمانی پایتخت انجام میشود و با توجه به نیاز مبرم عملهای جراحی به خون، میزان ذخایر استان تهران به توجه ویژهای نیاز دارد.
وی ادامه داد: این احتمال وجود دارد بسیاری از بیمارانی که به عملهای جراحی نیاز دارند به مراکز درمانی شهر تهران مراجعه کنند. بازهم تاکید میکنم، میزان عملهای جراحی در استان تهران بسیار زیاد است و به همین دلیل باید به حفظ ذخایر خون در پایتخت اشاره کرد. حفظ میزان ذخایر خون پایتخت، یک رویکرد و نگاه استراتژیک است.
آخرین وضعیت مراجعات برای اهدای خونمعاون فنی ادارهکل انتقال خون استان تهران با بیان اینکه میزان ذخایر خون در اواخر سال گذشته تحت تاثیر یک سری از عوامل محیطی کاهش یافت، خاطرنشان کرد: برخی عوامل محیطی مانند حجم انبوه کارهای پایان سال و تقارن آن با ماه مبارک رمضان سبب کم شدن تعداد مراجعه برای اهدای خون و در نتیجه کاهش میزان ذخایر خون شد. در حال حاضر، «پس از سپری کردن روزهای پایانی سال»، «اتمام ماه مبارک رمضان» و «پایان سفرهای نوروزی» میزان مراجعه برای اهدای خون افزایش یافته است. خوشبختانه، میزان ذخایر خون افزایش یافته و شرایط بحرانی را پشت سر گذاشتهایم.
ناظمی با اشاره به اهمیت حفظ ذخایر خون توضیح داد: نکته مهم و اساسی این است که میزان ذخایر خون به سرعت تغییر میکند. به طور قطع، «میزان ذخایر خون» وابسته به تعداد مراجعه برای اهدای خون است. گاهی بروز یک اتفاق یا شرایط خاص سبب کاهش مراجعه اهداکنندگان خون میشود؛ در نتیجه، میزان ذخایر موجود نیز کاهش مییابد.
تامین خون مورد نیاز بیش از ۱۷۰ مرکز درمانی در تهرانوی درباره توزیع خون و فرآوردههای خونی در مراکز درمانی تهران گفت: در حال حاضر، ادارهکل انتقال خون استان تهران بیش از ۱۷۰ مرکز درمانی را تحت پوشش دارد و بیش از ۳هزار واحد خون و فرآوردههای خونی در مراکز درمانی به صورت روزانه توزیع میشود؛ بنابراین اگر خواهان پاسخگویی به نیاز مراکز درمانی هستیم، باید تعداد مراجعهکنندگان در یک سطح قابلقبول باقی بماند.
معاون فنی ادارهکل انتقال خون استان تهران در پاسخ به پرسش «۳هزار واحد خون و فرآوردههای خونی در مراکز درمانی استان تهران به صورت روزانه توزیع میشود. بررسی مقابلهای میزان خونهای اهدایی و توزیعشده چگونه است؟» گفت: «میزان اهدای خون» یک مولفه متغیر است و در روزهای سال تغییر میکند. تعداد مراجعه مردمی برای اهدای خون در ماههای فروردین و اردیبهشت افزایش مییابد؛ چرا که پیش از این دو ماه با رکود اهدای خون مواجه میشویم. هرگاه میزان اهدای خون دچار رکود میشود، پس از گذر از دوران رکود، با احتمال افزایش مراجعه اهدای خون روبرو میشویم. در حال حاضر، میزان مراجعه به نحوی است که نه تنها پاسخگوی نیاز روزانه مراکز درمانی هستیم، بلکه میتوانیم بخشی از خونهای اهدایی را ذخیر کنیم.
نیاز به مراجعه ۱۵۰۰ اهداکننده در روزناظمی با بیان اینکه نکته مهم و اساسی این است که از هر خون اهدا شده ۳ فرآورده خونی تولید میشود، افزود: با توجه به اینکه در مجموع ۳هزار واحد خون و فرآوردههای خونی در مراکز درمانی استان تهران توزیع میشود، میبایست بیش از ۱۵۰۰ نفر در طول روز به مراکز اهدای خون مراجعه کنند تا بتوان این تعداد واحد را تامین کرد.
وی درباره فرآوردههای تولیدی از خونهای اهدایی نیز به ایسنا گفت: به هنگام هر بار مراجعه برای اهدای خون، میتوان ۳ فرآورده «گلبول قرمز»، «پلاکت» و «پلاسما» از یک کیسه خون تولید کرد و محصولات تولید شده به مراکز درمانی مختلف ارسال میشوند.
عمر کوتاه پلاکت و اهمیت این فرآورده خونیمعاون فنی ادارهکل انتقال خون استان تهران در پاسخ به این پرسش که «با توجه به کوتاهی عمر پلاکت خون و نقش این فرآورده بر حیات برخی بیماران، برنامههای شما برای افزایش تعداد اهداکنندگان مستمر چیست؟» اظهار کرد: عمر پلاکت خون حدود ۳ تا ۵ روز است و در شرایط بسیار خاص میتوان مدتزمان نگهداری این فرآورده را افزایش داد. فرآوردههای پلاکتی، یکی از دغدغههای اصلی سازمان انتقال خون ایران است؛ چرا که میتوان گلبولهای قرمز را به مدت ۳۵ تا ۴۲ روز ذخیره کرد اما در مورد پلاکت این طور نیست و موضوع تامین پلاکت برای مراکز درمانی به عنوان یکی از دغدغههای سازمان انتقال خون به هنگام کاهش میزان مراجعهها به حساب میآید. از طرف دیگر با توجه به اینکه عمر نگهداری گلبولهای قرمز بیش از ۳۰ روز است، نگرانی در مورد کاهش ناگهانی میزان مراجعهکنندگان کمتر است. با توجه به مدتزمان ذخیرهسازی گلبولهای قرمز، در صورت کاهش ناگهانی مراجعات به اقدام فوری نیاز نداریم.
ناظمی ادامه داد: پلاسما از دیگر فرآوردههای تولیدی خونهای اهدایی است که در فریزرهای با دمای بسیار پایین نگهداری میشود. باتوجه به شرایط و ویژگیهای پلاسما، این فرآورده به مدت ۲ تا ۳ سال قابلیت نگهداری دارد.
تلاش برای افزایش اهداکنندگان مستمر خونوی گفت: اگر اهداکنندگان را به ۲ گروه «اولین بار» و «باسابقه و مستمر» تقسیم کنیم، به طور قطع، اهداکنندگان مستمر در زمینه تامین خون و فرآوردههای آن بیشتر کمک خواهند کرد. به دلیل اینکه اهداکنندگان خون باسابقه و مستمر از شرایط اهدای خون مطلع هستند و همچنین میدانند چه مواردی سبب معافیت در اهدای خون میشود. به همین دلیل، تلاش میکنیم که تعداد اهداکنندگان خون مستمر و سهم آنها از میزان خونهای اهدایی را افزایش دهیم. علاوه بر افزایش تعداد اهداکنندگان مستمر، با توجه به خارج شدن برخی اهداکنندگان از چرخه اهدا به دلایل مختلف مانند افزایش سن و محدودیت تعداد اهدای خون در هر سال، باید بخشی از فرآوردهای خونی را با جوانان و افرادی که برای اولین بار نسبت به اهدای خون اقدام میکنند، تامین کنیم.
ناظمی درباره حداقل و حداکثر سن اهدای خون توضیح داد: براساس استانداردهای فعلی سازمان انتقال خون، شرط سنی جزو الزامات و شروط اولیه به حساب میآید. پیش از اینکه اهداکننده به اتاق پزشک برای مصاحبه پزشکی فرستاده شود، سن آنها باید در بازه ۱۸ تا ۶۵ سال باشد. افرادی که به صورت مستمر اهدای خون انجام میدهند یعنی افرادی که طی ۱۲ ماه گذشته حداقل ۲بار اهدای خون داشته باشند، به شرط سلامت کامل میتوانند اهدای خون را تا ۷۰ سالگی تجربه کنند.
آمار پایین اهدای خون توسط زنان و جوانانمعاون فنی ادارهکل انتقال خون استان تهران درباره وضعیت اهدای خون در میان زنان و جوانان گفت: آمار پایین اهدای خون توسط زنان و جوانان به عنوان یکی از دغدغههای سازمان انتقال خون طی سالهای اخیر به حساب میآید. نتایج تحقیقات بیانگر این است وضعیت سلامت خون زنان از شرایط خوبی برخوردار است اما میزان مراجعه زنان برای اهدای خون در استان تهران کمتر از ۵ درصد است. به عبارت دیگر، ۹۵ درصد اهدای خون در استان تهران توسط مردان انجام میشود.
وی ادامه داد: دلایل و عوامل مختلفی سبب نرخ پایین میزان مراجعه زنان برای اهدای خون میشود. سازمان انتقال خون در جهت رفع موانع علل کاهش مراجعه زنان برای اهدای خون گام برداشته و اقداماتی در این زمینه انجام دادهایم. تلاشکردهایم که شرایط در مراکز اهدای خون به نحوی باشد که میزان مراجعه زنان را افزایش دهیم. اقدمات انجام شده برای افزایش میزان مراجعه زنان به منظور اهدای خون به اقدمات انجام شده در مراکز محدود نمیشود، بلکه در اینباره فرهنگسازی و اطلاعرسانیهای مستمر انجام میدهیم.
ناظمی با اشاره به نقش باورهای نادرست بر میزان اهدای خون توسط زنان گفت: تلاش کردهایم که جامعه را نسبت به باورهای نادرست آگاه کنیم. اگرچه اقداماتی انجام دادهایم اما برخی از مولفهها مانند فرهنگسازی به گذر زمان نیاز دارد. اگر خواهان افزایش اهدای خون توسط زنان هستیم، میبایست در جامعه، آگاهی ایجاد کنیم و در جهت رفع موانع گام برداریم.
وی ادامه داد: شرایط اهدای خون در میان زنان و مردان یکسان است؛ فقط چند مورد با درنظر گرفتن جنسیت افراد مطرح میشود. به طور مثال، وزن اهداکننده باید حداقل ۵۰ کیلوگرم باشد؛ هیچ تفاوتی در ارتباط با وزن برای مردان و زنان وجود ندارد. اگر از ضرورت میزان فشار خون در یک محدوده خاص سخن به میان میآید، تفاوتی میان گروههای جنسیتی وجود ندارد.
ناظمی با اشاره به تفاوتهای جسمانی مردان و زنان گفت: زنان و مردان از نظر جسمانی با یکدیگر تفاوت دارند؛ به طور مثال، میزان هموگلوبین خون مردان نسبت به زنان بیشتر است اما بازهم تاکید میکنم تفاوتهای چندانی که مانع جدی اهدای خون توسط زنان باشد، وجود ندارد.
معاون فنی ادارهکل انتقال خون استان تهران افزود: دو مولفه «بارداری» و «شیردهی» به عنوان موارد بازدارنده اهدای خون درمیان زنان به حساب میآید. زنان در دوران بارداری، ۶ هفته پس از زایمان و همچنین در دوران شیردهی نباید نسبت به اهدای خون اقدام کنند. تمام زنان نسبت به این محدودیتها آگاه هستند.
میانگین سنی اهدای خون کشور بیش از ۴۰ سال استمعاون فنی ادارهکل انتقال خون استان تهران با بیان اینکه میانگین سنی اهدای خون کشور بیش از ۴۰ سال است، افزود: سازمان انتقال خون تلاش میکند میانگین سن اهدای خون را کاهش دهد و جوانان را برای اهدای خون ترغیب کند. سیاستهای متعددی با هدف کاهش سن خون اهداکنندگان انجام شده؛ به طور مثال افزایش مراجعه به دانشگاهها با توجه به میانگین سن دانشجویان را در برنامههای سازمان انتقال خون لحاظ کردهایم
وی درباره میزان مراجعه جوانان به مراکز اهدای خون گفت: به طور قطع، میزان مراجعه جوانان به مراکز اهدای خون کم است؛ رفع مراجعه کمتر نیاز به آگاهی و امور تبلیغاتی دارد. سازمان انتقال خون، پویشهایی را با هدف افزایش میزان مراجعه زنان و جوانان آغاز کرده؛ اگرچه این پویشها آغاز شده اما باید از نظری عددی افزایش یابند. پویشهایی که با هدف افزایش تعداد اهداکنندگان خون برگزار میشود، نباید به زنان یا یک گروه سنی خاص محدود شود، بلکه برای سایر گروههای اجتماعی مانند گروههای خونی خاص که ذخایر کمتری دارند برگزار شود.
وضعیت ذخایر گروههای خونی منفیمعاون فنی ادارهکل انتقال خون استان تهران با بیان اینکه ۹۰ درصد از مردم ایران گروههای خونی مثبت دارند، اظهار کرد: هنگامی که فراخوانهای اهدای خون منتشر میکنیم به یک گروه خونی خاص اشاره نمیکنیم؛ چرا که تمام گروههای خونی مورد نیاز است. اگر فراوانی گروههای خونی مثبت در جامعه زیاد است، میزان نیاز مراکز درمانی به گروههای خونی مثبت نیز به همان مقدار افزایش مییابد. با توجه به فراوانی کمتر گروههای خونی منفی، میزان ذخایر این گروهها نسبت به گروههای خونی مثبت، کمتر است. وقتی میزان ذخایر خونی از منظر عددی کم باشد، کاهش میزان اهداکنندگان به صورت درصدی میتواند بر میزان ذخایر خون بسیار اثرگذار باشد.
وی ادامه داد: موضوع میزان ذخیره گروههای خونی منفی جزو چالشهای سازمان انتقال خون به حساب میآید. بازهم تاکید میکنم به یک گروه خونی خاص در فراخوانهای اهدای خون اشاره نمیشود، چرا که تمام گروههای خونی مورد نیاز است. هرچه میزان فراوانی گروههای خونی بیشتر باشد به همان میزان نیاز مراکز درمانی نیز افزایش مییابد.
ناظری ادامه داد: اگر بخواهیم به طور مشخص از نیاز درباره یک گروه خونی خاص سخن بگوییم باید به گروههای خونی منفی و همچنین مشکلی که در سال گذشته با آن مواجه بودیم یعنی کمبود گروه خونی A ، چه مثبت و چه منفی اشاره کنیم. در حال حاضر، تمام گروههای خونی از منظر ذخیره در وضعیت خوبی قرار دارند.
ثبت اطلاعات گروههای خونی نادر در کشور برای مواقع ضروریوی درباره میزان ذخایر گروههای خونی نادر نیز به ایسنا خاطرنشان کرد: آزمایشگاههای سازمان انتقال خون در جهت گروههای خونی «خاص» و «نادر» فعالیت میکنند و این گروهها طی یک فرایند شناسایی میشوند. اطلاعات افرادی که دارای گروههای خونی خاص و نادر هستند، ذخیره میشود و اگر یک بیمار به یک گروه خونی خاص احتیاج داشته باشد، افرادی که دارای گروه خونی خاص هستند برای اهدای خون فراخوانده میشوند.
معاون فنی ادارهکل انتقال خون استان تهران ادامه داد: برخی گروههای خونی بسیار نادر هستند؛ در چنین شرایط با استفاده از فرایند انجماد میتوان مدتزمان نگهداری فرآوردههای خونی را افزایش داد.
ناظمی درباره وضعیت سلامت خونهای اهدایی نیز گفت: اهدای خون از سال ۲۰۰۷ میلادی در کشور به صورت داوطلبانه و بدون چشمداشت مالی انجام میشود. سازمان بهداشت جهانی بر موضوع اهدای خون داوطلبانه تاکید دارد و از تمام کشورهای جهان میخواهد در مسیر اهدای خون داوطلبانه گام بردارند. آمار و ارقام بیانگر این است کشورهایی که اهدای خون کاملا داوطلبانه دارند، سلامت خون آنها افزایش مییابد؛ چرا که هیچ چشمداشتی برای اهدای خون وجود ندارند. به طور قطع، اهدای خون به صورت داوطلبانه جزو اهداف سازمان انتقال خون است و از زمان اجرای اهدای خون به صورت داوطلبانه حدود ۱۷ سال میگذرد.
تضمین سلامت خونهای اهداییوی با بیان اینکه اهدای خون به صورت داوطلبانه تنها ملاک سلامت خون به حساب نمیآید، افزود: تضمین سلامت خون برای دریافتکنندگان در لایههای مختلف انجام میشود. از زمان ورود اهداکننده به مرکز اهدای خون، افراد با مشاهده تابلو الزامات اهدای خون با شرایط اهدای خون آشنا میشوند. اگر داوطلب از شرایط لازم برخوردار نباشد وارد مراحل دیگر اهدا نمیشوند. پس از سپری کردن مراحل پذیرش، مصاحبه پزشکی آغاز میشود و اگر موردی وجود داشته باشد که سلامت خون را به خطر اندازد از روند خونگیری جلوگیری میشود. فردی که خواهان اهدای خون است و مراحل مصاحبه را سپری کرده است، برگهای در اختیارش قرار داده میشود که اگر موردی را به پزشک نگفته باشد در آن برگه میتواند گزینه «خون من استفاده نشود» را انتخاب کند. اگر موردی مانند مصرف یک داروی خاص وجود داشته باشد و اهداکننده پس از اهدای خون به یاد بیاورد، میتواند به صورت تلفنی موضوع را اطلاع دهد.
معاون فنی ادارهکل انتقال خون استان تهران با اشاره به ضرورت اهدای خون گفت: آزمایشهای خون نباید به دست فراموشی سپرده شود؛ چرا که معیار سلامت خون است. در حال حاضر، آزمایشهای غربالگری شامل HIV، هپاتیت سی، هپاتیت ب و سیفلیس بر روی تمام خونهای اهدایی استان تهران با بهرهگیری از دستگاههای خودکار انجام میشود. این آزمایشهای غربالگری از دقت بسیار بالایی برخوردار است.
حذف درصد پایین خونهای اهدایی در فرایند غربالگریوی درباره حذف خونهای اهدایی در فرایند غربالگری گفت: درصد بسیار کمی از خونهای اهدایی در فرایند غربالگری حذف میشوند. اگر بخواهیم سلامت خونهای اهدایی کشور با سایرنقاط جهان را مقایسه کنیم باید گفت سلامت خونهای اهدایی کشور از وضعیت بسیار مساعدی برخوردار است.
ناظمی درباره روشهای نوین به منظور افزایش سطح سلامت خون گفت: سلامت خون از دو وجه میتواند بررسی شود. «سلامت خون از نظر بیماریهای منتقله از خون» یکی از وجوه ارزیابی سلامت خون به حساب میآید؛ مدتی است آزمایش «نوکلوئیک اسید» (نت) در مراکز انتقال خون استان تهران انجام میشود، آزمایش نت جزو آزمایشهای مولکولی است که نسبت به آزمایشهای «سرولوژیک» که روی سرم خون انجام میشود، دقت بیشتری دارند. همچنین مدت زمان پنجرهای بیماریها یعنی زمانی که عامل ایجادکننده بیماری وارد بدن میشود تا زمانی که نتیجه تست مثبت شود، بسیار کاهش یافته است. بهره گرفتن از آزمایشهای مولکولی قدرت تشخیص بیماریها را بسیار بالا میبرد و باعث افزایش تضمینکننده سلامت میشود
وی ادامه داد: «کاهش واکنشهای ناشی از تزریق خون»، وجه دیگر سلامت خون به حساب میآید. هنگامی که خون وارد بدن میشود مانند داروها میتواند سبب بروز واکنش احتمالی شود. برخی افراد به هنگام تزریق خون، بدن آنها واکنش نشان میدهد. سازمان انتقال خون به منظور کاهش واکنش های احتمالی اقدماتی انجام دادهاست. یکی از قداماتی که میتواند میزان واکنشهای احتمالی را کاهش دهد افزایش تعداد کیسههای خون فیتلردار است. میزان گلبول سفید در این کیسهها با عمل فیلتراسیون کاهش مییابد. هر چقدر تعداد گلبولهای سفید در خون کمتر باشد، میزان واکنشهای احتمالی نیز کاهش مییابد.
ناظمی ادامه داد: همچنین غربالگری پادتن از موارد دیگری است که در کشور راهاندازی شده، دستگاههای جدید به شبکه انتقال خون کشور اضافه شده و این آزمایشها به صورت خودکار انجام میشود که موجب افزایش ضریب سلامت و کاهش بروز واکنشهای ناخواسته میشود.
انتهای پیام